ZABAWY I ĆWICZENIA ROZWIJAJĄCE DLA RODZICÓW

I. Ćwiczenia motoryki małej i dużej

  • jemy łyżką lub widelcem, gryziemy jabłko lub gruszkę, wyciskamy i pijemy kwaśny sok z cytryny, zdejmujemy skórkę z banana, rozbijamy skorupkę jajka, rozwijamy papierek z cukierka, pijemy z butelki, dzbanka lub kieliszka, nalewamy herbatę z czajniczka;

  • wchodzimy po drabinie, otwieramy drzwi kluczem, przybijamy gwoździe młotkiem, piłujemy piłą, wycinamy nożyczkami, wkręcamy żarówkę, ścinamy siekierą drzewo, kopiemy łopatą, malujemy pędzlem;

  • pływamy jak ryba, chodzimy jak kaczka, pełzniemy jak wąż, biegniemy jak pies, latamy jak motyl, kulimy się jak jeż

  • zakładamy buty, rękawiczki lub kapelusz, otwieramy parasol,

II. Orientacja w schemacie ciała i w przestrzeni:

  • auto jedzie pod stołem, samolot leci dookoła krzesła, idziemy z koszem do kuchni, banana schowamy w szafce, itd.

  • dzbanek trzymam prawą ręką, klucz trzymasz w lewej ręce, itd.

  • pokaż gdzie masz prawe oko, gdzie lewą nogę itd.

  • dotknij najpierw prawej nogi, a później lewego ucha

III. Ćwiczenia oddechowe:

  • chuchamy na zmarznięte ręce i je rozgrzewamy

  • zdmuchujemy okruszki ze stołu

  • dmuchamy na wiatraki

  • puszczamy bańki

IV. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych:

  • pijemy z butelki (kieliszka)

  • naśladujemy ruchy ust ryby

  • ssiemy cukierek

  • oblizujemy wargi po jedzeniu cukierka (banana, jabłka, gruszki, cytryny)

  • malujemy językiem jak pędzlem w powietrzu

V. Wyrazy dźwiękonaśladowcze:

  • kaczka kwacze – kwa kwa kwa,

  • wąż syczy – sss,

  • pies szczeka – hau hau

  • mysz piszczy – pi pi pi,

  • dzwon dzwoni – bim bam, ding dong

  • auto (ciężarówka) jedzie – brum brum,

  • jemy jabłko (gruszkę, banana, jajko) – am am,

  • chłopiec (pani, pan) skacze – hop hop, śpi – aaa aaa, je – am am, idzie – tup tup, puka

  • do domu – puk puk, wącha kwiaty – aaapsik!

VI. Ćwiczenia głosowe:

  • kołyszemy dziecko w wózku – aaa aaa (modulowane),

  • samolot leci – uuuuu (długo),

  • chłopiec skacze – o o o (krotko),

  • pani śpiewa – aaa (wysoko),

  • pan śpiewa – aaa (nisko),

  • chłopiec krzyczy – aaa (głośno),

  • chłopiec szepcze – aaa (cicho).

VII. Zabawy grafomotoryczne:

  • odrysowywanie konturów obrazków

  • kolorowanie tych rysunków, ćwiczenie może być połączone z rozumieniem wyrazów oznaczających kolory (np. „pokoloruj rybę na niebiesko”, „narysuj żółty kwiat”)

  • uzupełnianie rysunku, dorysowywanie elementów, części (np. płatki kwiatka, struny gitary spiralna muszla ślimaka, oczy, usta, uszy, palce, włosy chłopca czy pani)

  • rysowanie obrazka według leżącego obok wzoru

VIII. Ćwiczenia percepcji wzrokowej:

  • dopasowujemy obrazki do przedmiotu lub zabawki przedstawiającej to samo,

  • szukamy takich samych przedmiotów na dużym obrazku,

  • dokładamy takie same, bardzo podobne lub znacznie różniące się wyglądem obrazki

  • przedstawiające tę samą rzecz, np.: jabłko i jabłko, pies i pies i inny pies, itd.,

  • dobieramy obrazki do konturów, wkładamy je do odpowiednich otworów
    w planszy,

  • układamy obrazki według koloru, układamy obrazki według kształtu (okrągłe, podłużne)

IX. Ćwiczenia pamięci i spostrzegawczości:

  • układamy 2-5 obrazków (w zależności od możliwości dziecka) i nazywamy je, potem dziecko zasłania oczy lub odwraca się, my chowamy jeden obrazek, a zadaniem dziecka jest nazwanie brakującego (jeśli dziecko nie mówi, może pokazać na drugim zestawie obrazków lub zamigać),

  • układamy 2-5 obrazków i nazywamy je, a gdy dziecko nie widzi, zamieniamy je miejscami, potem dziecko ma ułożyć je tak, jak leżały na początku,

  • układamy 2-5 obrazków i nazywamy je, zasłaniamy każdy osobnym kartonikiem i pytamy „gdzie jest statek, klucz, banan, itd.?”,

X. Kształcenie myślenia pojęciowego:

  • dokładamy takie same obrazki (np. kwiat i kwiat, dom i dom), obrazki do odpowiednich przedmiotów i podobne obrazki przedstawiające tę samą rzecz,

  • dobieramy dwa obrazki, pasujące do siebie: auto + kierownica, jabłko + gruszka, księżyc + gwiazda, drzewo + choinka, drzewo + liść, kwiat + liść, choinka + grzyb, grzyb + kosz, kaczka + ryba, kaczka + łabędź, dom + klucz, samolot + motyl, kapelusz + korona, łyżka + widelec, można tylko układać odpowiednie pomoce, można też tłumaczyć dziecku, dlaczego do siebie pasują, starsze dzieci mogą same próbować wyjaśniać, dlaczego tak a nie inaczej je ułożyły,

  • grupujemy obrazki pasujące w większe zbiory: banan + cukierek + cytryna + gruszka + jabłko + jajko (jedzenie), jeż + kaczka + łabędź + motyl + mysz + pies + ryba + ślimak + wąż (zwierzęta), auto + ciężarówka + pociąg (pojazdy), chłopiec + pan + pani (ludzie), możne je tylko układać, możemy nazywać zbiory lub tłumaczyć, dlaczego do siebie pasują; starszym dzieciom można zaproponować rysowanie lub dopowiadanie, co jeszcze pasuje (np. do jedzenia: bułka, kiełbasa, ogórek, itd.),

XI. Rozumienie wypowiedzi

  • w czasie zabaw prosimy o podanie obrazka lub zilustrowanie obrazkami czynności, gdy ćwiczymy rozumienie:

  • onomatopei – „daj auto brum, brum”, „gdzie jest pies hau, hau?”

  • rzeczowników – „daj gruszkę”, „gdzie jest ryba?”,

  • przymiotników – „pokaż niebieski kwiatek”, „daj mi małą mysz”

  • czasowników – „pokaż, co pływa”, „daj mi to, co jedzie”,

  • liczebników – „daj dwie zabawki”, „proszę cztery rzeczy”,

  • przysłówków – „auto jedzie szybko”, „ślimak idzie powoli”,

  • wyrażeń przyimkowych – „połóż jajko na stole”, „but jest pod szafą”,

  • prostych zdań – „auto jedzie”, „pani śpi”, „chłopiec je jabłko”, „pan ma parasol”, „pies goni węża”, „pani maluje pędzlem”,

  • trudniejszych zdań – „pani wącha dwa kwiaty”, „chłopiec jedzie dużym autem do domu”,

  • zdań złożonych – „pan jedzie autem, a chłopiec leci samolotem”, „pies siedzi na drzewie i widzi na dole mysz”,

  • zadajemy zagadki, a dziecko stara się zrozumieć je i wskazać odpowiedź: „co ma 4 koła i jedzie po ulicy?”, „jakie zwierzę mieszka w budzie?”, „czym jemy zupę?”,

  • prawda czy fałsz – dziecko ma za zadanie zrozumieć naszą wypowiedź i ocenić, czy jest prawdziwa czy nie: „jabłko jest czerwone” – tak, „pies ma 2 nogi” – nie, itd.,

XII. Wypowiadanie się

  • wypowiadamy onomatopeje w czasie zabaw (my: „auto jedzie”, dziecko: „brum brum”),

  • wypowiadanie się pojedynczymi wyrazami

  • nazywamy pojedyncze obrazki wylosowane z pudełka lub worka,

  • dajemy dziecku dwa obrazki do wyboru: „chcesz mysz czy rybę?”, dziecko powinno powiedzieć (lub zamigać), którą rzecz chce,

  • dziecko prosi nas o wyjęcie kolejnych obrazków z pudełka: „daj auto, jajko”, itd.,

  • łowienie rybek – na wędkę z patyka i sznurka z magnesem na końcu łowimy obrazki z przypiętym spinaczem, nazywamy je i dokładamy do: przedmiotów, innych obrazków, etykietek z nazwami lub do pudełek w danym kolorze, zabawa w sklep – dziecko-klient mówi, co chce kupić: „daj auto”, „proszę jajko i jabłko”, a my sprzedajemy mu odpowiedni „towar”-obrazki (akceptujemy błędne wyrażenia typu „daj gruszka, pies”, jeżeli dziecko nie posługuje się jeszcze

  • ćwiczenie poszczególnych form gramatycznych polega na organizowaniu zabaw i zadawaniu pytań w taki sposób, by prowokować dziecko do prawidłowych wypowiedzi, np.: ćwiczenia dotyczące rzeczowników: liczba mnoga („tu są dwa klucze), dopełniacz („pan nie ma korony”, „to but pana”), biernik („daj koronę”, „widzę tu pana”), narzędnik („pani idzie z koroną”, „pani idzie z panem”), miejscownik („pani mówi o koronie”, „pani mówi o panu”); czasowników: osoby („ja jem jajko, ty jesz jajko, a on je jajko”), czasy („wczoraj malowałem, dzisiaj maluję, jutro będę malował”); przymiotników: rodzaje („żółta cytryna, żółty banan, żółte auto”), itd.,

  • wypowiadanie się prostymi zdaniami: zabawa w sklep, gdy starsze dziecko powinno już używać zdań, np. „proszę czerwone jabłko do jedzenia”, „daj mi coś do jedzenia”, wybieramy dwa, trzy obrazki z gry i „odgrywamy” nimi jakąś sytuację, a potem prowokujemy dziecko do opisania przedstawionej sytuacji, np. do obrazków chłopca
    i jabłka: „chłopiec je jabłko”, „chłopiec ma jabłko”, „chłopiec kupił jabłko”, do obrazków pana, pani i auta: „tato ma auto”, „tato i mama jadą autem”, „tato jedzie autem do mamy”, itp.,

  • układamy zdania do obrazków (do 1, potem do 2 i 3 obrazków), co jest zadaniem trudniejszym, ponieważ wymaga od dziecka posługiwania się większą ilością pojęć i zdolnością samodzielnego tworzenia wypowiedzi, dlatego najpierw sami musimy wiele razy opisywać obrazki i to, co ich dotyczy, zdaniami, np. do obrazka cytryny można ułożyć zdania: „ja mam cytrynę”, „cytryna jest żółta i kwaśna”, „mama wczoraj kupiła cytryny”, „lubię pić herbatę z cytryną”, do obrazków liścia i drzewa: „na drzewie rosną liście”, „jesienią liście spadają z drzewa”, itp.,

XIII. Czytanie globalne.

Jeżeli podjęliście Państwo decyzję o nauce czytania globalnego, można na twardych kartonikach napisać nazwy wszystkich obrazków z gry i często w trakcie zabaw dokładać etykiety do obrazków. Jeżeli dziecko nauczy się w ten sposób „odczytywać” nazwy etykiet, można nimi zastąpić obrazki we wszystkich opisanych wyżej ćwiczeniach.

XIV. Ćwiczenia słuchu fonematycznego, analizy i syntezy wyrazów.

  • analiza zdania: liczymy, ile wyrazów jest w danym zdaniu: „ja mam klucz” – 3 wyrazy, „pani jedzie autem do domu” – 5 wyrazów, itd.,

  • ćwiczenia na sylabach:

  • podział wyrazów na sylaby: ko-ro-na, sa-mo-lot, grusz-ka, itd.,

  • łączenie sylab w wyraz: my wypowiadamy kolejne sylaby, zadaniem dziecka jest wypowiedzenie całego wyrazu: drze-wo – drzewo, ło-pa-ta – łopata, itd.,

  • liczenie sylab w wyrazach: mysz – 1 sylaba, gruszka – 2 sylaby, gitara, – 3 sylaby, itd.,

  • kończenie wyrazów, wymawiamy pierwszą sylabę wyrazu, z dziecko dopowiada resztę: ka- kaczka, mo- motyl, itd.

  • głoskowanie

XV. Ćwiczenia artykulacji na wyrazach

  • na początku wyrazu: np.:„b” – banan, but, butelka, „k” – kapelusz, korona, księżyc, kwiatek, itd.,

  • w środku wyrazu: „b” – ryba, łabędź, śrubokręt (niektóre dźwięczne głoski w środku wyrazu tracą dźwięczność, np. w wyrazie „trąbka”, „b” jest wymawiane jak „p”), „k” butelka, gruszka, jabłko, jajko, łyżka, nożyczki, rękawiczka, śrubokręt, trąbka, żarówka, itd.

  • na końcu wyrazu: „k” – cukierek, czajniczek, dzbanek, młotek, statek, ślimak, wózek, „b” – nie wymawiamy na końcu wyrazu, ponieważ niektóre dźwięczne głoski na końcu wyrazu tracą dźwięczność i wymawiane są bezdźwięcznie („b” jak „p”, „w” jak „f”), itd.,

XVI. Pisanie

Pisanie musi być poprzedzone długotrwałymi ćwiczeniami grafomotorycznymi, w których dziecko ćwiczy tzw. małą motorykę, czyli precyzyjne ruchy rąk oraz ćwiczeniami słuchu fonematycznego i dopiero później można przystąpić do ćwiczeń pisania:

  • głoskowanie i zapisywanie krótkich wyrazów: „b-u-t”, piszemy but, „m-a-m-a”- piszemy mama, itd.,

  • wpisujemy odpowiednie litery w puste miejsca (dziecko wpisuje litery, gdy my poprawnie wymawiamy dany wyraz): gr_szka, ry_a, _arowka,

  • podpisujemy obrazki z pojedynczych literek (można wykorzystać klocki lub kartoniki z literami),

  • uzupełniamy zdania: Na drzewie rosną ____ ., Małe dziecko śpi w ____.,

  • samodzielnie piszemy krótkie zdania do wybranych obrazków: To banan. Pani

Opracowano wykorzystując:

Zabawy i ćwiczenia rozwijające myślenie i język dziecka” D. Gabała-Pustoszkin, [w:] Logopeda nr 1, Warszawa, 2005